De gemeente Waterland voert grondbeleid. Het grondbeleid is een belangrijk middel om doelstellingen en ambities op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling en huisvesting te realiseren. De gemeente formuleert de doelstelling van het grondbeleid als volgt: “Het bevorderen van het gewenste ruimtegebruik en de ruimtelijke kwaliteit en het bevorderen van een rechtvaardige verdeling van kosten en opbrengsten”. Sinds 23 mei 2025 is het grondbeleid van de gemeente Waterland weergegeven in de hernieuwde ‘Nota grondbeleid gemeente Waterland 2022’, hierna verder te noemen: nota grondbeleid.
De nota grondbeleid geeft de strategie weer die de gemeente voert bij haar grondbeleid, zowel in het algemeen als per project. Aspecten die hierbij een rol spelen zijn onder meer: de gewenste mate van betrokkenheid bij projecten, het risicomanagement voor de gemeente, de rolverdeling en verantwoording binnen de gemeente, financiële en organisatorische capaciteit en de gemeentelijke grondpositie binnen een project.
Om te zorgen dat er aan de ruimtelijke ambities en doestellingen van de gemeente wordt gewerkt, heeft de gemeente gekozen voor het toepassen van het concept Sturend Grondbeleid. Dit concept gaat uit van een manier van werken die door de tijdige inzet van grondbeleids-instrumenten, toegespitst op de locatie en situatie, leidt tot de tijdige bestuurlijk gewenste verandering in het ruimtelijk grondgebruik. Sturend Grondbeleid waarborgt de gewenste flexibiliteit in de uitvoering en per locatie kan maatwerk worden geleverd. Het kunnen blijven voeren van de regie, een optimaal kostenverhaal en een minimum aan risico zijn belangrijke uitgangspunten. De gemeente bepaalt op welke wijze de grondbeleidsinstrumenten worden ingezet om daarmee het voeren van de regie en het optimaliseren van het kostenverhaal te waarborgen en de risico's voor de gemeente te minimaliseren.
Het gemeentelijk grondbeleidsinstrumentarium bestaat uit:
- Grondverwerving.
- Aankoop door middel van gebruik recht van eerste koop en kostenneutrale verkoop woningen Kohnstammlocatie.
- Vestiging voorkeursrecht.
- Het vaststellen van een bestemmingsplan casu quo omgevingsplan.
- Het sluiten van samenwerkings- of exploitatieovereenkomsten inclusief kostenverhaal.
- Onteigenen.
Het inzetten van het grondbeleidsinstrumentarium kan met name een bijdrage leveren aan de ambities zoals beschreven in het woningbouwprogramma. Het college heeft plannen gemaakt voor de bouw van ongeveer 2000 woningen, van welke woningen de betaalbaarheid op voorhand gewaarborgd dient te zijn. In huidige bouwplannen is een keuze gemaakt voor een gemeentelijke rol en de inzet van het grondbeleidsinstrumentarium. Voor de nog te maken bouwplannen kan het wenselijk zijn om te kiezen voor een actieve(re) gemeentelijke rol. In het grondbeleid zijn tevens nieuwe maatregelen opgenomen om de betaalbaarheid van woningen beter te waarborgen en de huidige verdeling van sociale-, betaalbare- en vrijesectorwoningen te reguleren. Deze nieuwe maatregelen hebben financiële consequenties. Als niet wordt voldaan aan de eis om sociale en betaalbare woningen te realiseren, dient ter compensatie een vergoeding aan de gemeente te worden betaald.
Het grondprijsbeleid, opgenomen in de nota grondbeleid onder “5” en in een separate grondprijzenbrief (bijlage 2), geeft inzicht in onder meer de uitgangspunten voor prijsstelling van de verhuur en verkoop van gemeentelijke onroerende zaken. Het college stelt jaarlijks de grondprijzenbrief vast, met grondprijzen voor bouwgrond, snippergroen, enzovoorts.
Voor wat betreft de uitgangspunten voor prijsstelling van uitgifte van gronden en erfpachtcanons wordt eveneens verwezen naar de separate grondprijzenbrief (bijlage 2 van de nota grondbeleid) en naar “7.6.1.” van de nota grondbeleid. Hier staat gemeld dat uitgegeven grond getaxeerd dient te worden door een daartoe gecertificeerde taxateur die plaatselijk bekend is en dat op basis van deze waarde een marktconforme erfpachtcanon wordt vastgesteld op basis van de volgende formule: “erfpachtcanon = residuele grondwaarde x rentepercentage”. Het gehanteerde rentepercentage wordt vastgesteld door het college onder voorwaarden zoals in “7.6.1.” van de nota grondbeleid genoemd.
Kohnstammlocatie
De gemeente Waterland heeft ten aanzien van diverse eigenaren van de gerealiseerde sociale koopwoningen aan de Kohnstammlocatie een recht van eerste koop. De aankoopprijs wordt berekend op basis van de WOZ-waarde die is gekoppeld aan een indexatie. Een rekenvoorbeeld is opgenomen in bijlage 5 van de nota grondbeleid.
Omdat de gemeente invulling wil geven aan haar beleidsdoelstellingen om betaalbare koopwoningen aan de daarvoor beoogde doelgroep op de woningmarkt aan te kunnen bieden, zal zij gebruikmaken van haar recht tot eerste koop en de woningen aankopen, om vervolgens door te verkopen. Uitgangspunt is dat de doorverkoop een kostenneutrale situatie voor de gemeente oplevert waarbij de gemeentelijke kosten worden gedekt, zonder winstdoelstelling. De gemeente zal gebruik blijven maken van haar recht van eerste koop totdat de aankoopprijs van de woningen zo hoog wordt dat de woningen niet meer kostenneutraal kunnen worden doorverkocht als betaalbare koopwoning.
Bij doorverkoop van de woningen zal een zelfbewoningsplicht en anti-speculatiebeding worden opgelegd.